Sanktuarium Najświętszego Serca Pana Jezusa w Szczecinie

Na początku XIX wieku, szczególnie we Francji, kult Najświętszego Serca zaczął się dynamicznie odradzać i rozwijać, nabierając znaczenia formacyjnego i społecznego. Jego konotacja antyrewolucyjna i siła odnawiająca życie społeczne stawała się coraz łatwiejsza do dostrzeżenia. Konkretne przejawy tego kultu zaczęły wydawać obiecujące owoce. Nawiązując do tych doświadczeń, Papież błogosławiony Pius IX dokonał jego głębszego włączenia w życie Kościoła oraz zainspirował duszpasterzy i teologów do szukania adekwatnego przełożenia kultu Serca Jezusa na wskazania o charakterze duchowym i duszpasterskim możliwe do przyjęcia przez ówczesnych wiernych. W tym względzie Pius IX czerpał zarówno z doświadczeń kultu Serca Jezusa ukształtowanego w duchu św. Marii Małgorzaty Alacoque, jak i doświadczeń, do których doszli chrześcijanie francuscy na przełomie XVIII i XIX wieku, szczególnie jeśli chodzi o wymiar społeczny kultu Jezusa. Ten drugi aspekt był tym ważniejszy, że ówczesna sytuacja społeczna i kulturowa, naznaczona wpływami rozmaitych ideologii, zwłaszcza socjalizmu i liberalizmu, których nastawienie antychrześcijańskie było ewidentne, domagała się szybkiej i odpowiedniej odpowiedzi ze strony Kościoła, mogącej przeciwstawić się tym destrukcyjnym społecznie prądom. Siła społeczna kultu Serca Jezusa budziła nadzieję na odnowę życia kościelnego i społecznego.

Działania bł. Piusa IX

Papież Pius IX, widząc mocne i skuteczne oddziaływanie kultu Serca Jezusa w tej materii, w 1856 r. przychylił się do prośby Episkopatu francuskiego, aby święto Serca Jezusa rozciągnąć na cały Kościół. W 1864 r. dokonał beatyfikacji Małgorzaty Marii Alacoque, aprobując zarazem w znacznej mierze doznane przez nią objawienia. Dzięki tym dwom działaniom kult Serca Jezusa został włączony w życie Kościoła, a jego apostołowie zyskali bardzo mocne wsparcie dla swoich działań.

Oprócz tych symbolicznych gestów o szczególnej wymowie eklezjalnej w swoich wypowiedziach wielokrotnie zachęcał wiernych do czci Serca Jezusa, udzielając między innymi szczególnych odpustów dla tych, którzy będą modlić się przed Jego obrazem, oraz dla rozmaitych praktyk religijnych wyrażającym tę cześć. Jednym z głównych elementów tej czci zaczął stawać się czerwiec, miesiąc poświęcony pogłębionej czci Serca Jezusa. Praktyka ta narodziła się w Paryżu przy szczególnym udziale wizytki siostry Anieli od Krzyża Świętego. Doszła ona do wniosku, że skoro maj poświęcony jest Maryi, to czerwiec należałoby poświęcić Sercu Jezusa. Najpierw zyskała przychylność dla tej idei w swoim klasztorze, a potem zatwierdził ją biskup Paryża. Nie bez znaczenia dla wyboru czerwca był także fakt, że w tym miesiącu w 1675 r. doszło do najważniejszego z objawień doznanych przez św. Małgorzatę Marię Alacoque. W czerwcu obchodzono również święto ku czci Serca Jezusa. Papież Pius IX zatwierdził nabożeństwo czerwcowe jako oficjalną modlitwę Kościoła w 1873 r. i w bardzo krótkim czasie rozszerzyło się ono na cały Kościół, wywierając zdumiewająco rozległy wpływ na życie duchowe wiernych.

Apostolstwo Modlitwy

Kult Serca Jezusa w XIX wieku jest nie do pomyślenia bez jezuity o. Henryka Ramière’a (1821-1864). Był to jeden z najgorliwszych czcicieli Boskiego Serca, którego dzieła apostolskie i idee są żywe do dziś. Jest on między innymi autorem książeczki „Apostolstwo Najświętszego Serca Jezusa”, która wciąż jest godna lektury, a jego najważniejszym dziełem, nadal istniejącym w Kościele i przynoszącym bogate owoce duchowe, jest Apostolstwo Modlitwy. Wprawdzie pierwsze idee tego stowarzyszenia pochodzą od jezuity Franciszka Gautreleta (1807-1886), ale to o. Ramière nadał mu właściwy rys duchowy i wyznaczył konkretne cele w Kościele.

Ojciec Ramière postawił Apostolstwu Modlitwy trzy cele: rozszerzać wśród chrześcijan nabożeństwo do Najświętszego Serca Jezusa, starać się o zjednoczenie wierzących w Sercu Jezusa, mając na względzie podjęcie wspólnych celów apostolskich, a także wyrabiać wśród chrześcijan zainteresowanie i poświęcenie dla spraw kościelnych. Tak pojęte dzieło wpisywało się bardzo realnie i głęboko w życie Kościoła, stając się jego siłą duchową i drogą odkrywania autentycznego zaangażowania apostolskiego. Spełniało ono i nadal spełnia funkcję ożywiającą w duchowości katolickiej, pobudzając do modlitwy w intencjach wyznaczonych przez Papieża, jak i inspirując konkretne dzieła apostolskie będące odpowiedzią na wyzwania, przed którymi stają wspólnoty kościelne. W Polsce dzieło Apostolstwa Modlitwy było szczególnie propagowane przez ks. Józefa Andrasza (1891-1963). Przewodnią ideą duchową Apostolstwa Modlitwy miała być „wymiana serc” wiernych z Jezusem, a więc doświadczenie mistyczne, którego doznała św. Małgorzata Maria Alacoque. Ojciec Ramière pisał: „O przedziwna zamiano! Tymi słowy opowiada Kościół święty najmiłosierniejsze i najmiłościwsze zamiary, które sprowadziły Słowo Przedwieczne na ziemię. I zaprawdę cudowną zamianę uczynił z nami Ten, który zstępując na tę biedną ziemię, przyjął na siebie wszystkie nędze nasze, a w zamian ofiarował nam wszystkie skarby swoje; ten Bóg, który stał się człowiekiem dlatego, aby wszyscy ludzie mogli się na synów Bożych zamienić; kiedy się nam całkowicie oddał, pod tym tylko warunkiem, abyśmy się Jemu oddali bez żadnego zastrzeżenia; i który zaczął żyć w czasie naszym życiem cierpiętliwym i nędznym, abyśmy żyć mogli w wieczności boskim i chwalebnym życiem. Lecz jeżeli jedynym zamiarem Boskiego Zbawcy naszego, zstępującego z nieba na ziemię, było uczynienie tej zamiany z nami, to wszystkie nasze względem Niego powinności mają się zasadzać na spełnianiu warunków, które sprawią, iż ta zamiana przyniesie nam większą korzyść, a Panu naszemu większą chwałę”.

Społeczne królowanie Chrystusa

Zasługą o. Henryka Ramière’a jest także wydobycie i uzasadnienie pewnego nowego elementu w kulcie Serca Jezusa. Zwrócił on szeroką uwagę na społeczne królowanie Serca Jezusa. Idea ta odbiła się potem bardzo szerokim echem w Kościele i pozostaje żywa do dziś, odradzając się w nowym duchu we współczesnej pobożności. Apostolstwo Modlitwy miało być jej propagatorem i wsparciem duchowym.

Między 1879 a 1880 r. w publikowanym na użytek Apostolstwa Modlitwy biuletynie „Messager du Coeur de Jésus” o. Ramière ogłosił serię artykułów poświęconych „chrześcijańskiemu porządkowi społecznemu”. Sformułował w nich program społeczny, który, przeciwstawiając się ideom socjalistycznym i liberalnym, miał stać się drogą do odnowy społeczeństwa, alternatywną w stosunku do cywilizacji nowożytnej rozwijającej się w duchu laickim. Ujmował cały ten program społeczny hasłem „społecznego królowania Jezusa Chrystusa”. Był to program, który odwoływał się do chrześcijańskich zasad życia społecznego, które niepodważalnie służą dobru człowieka, ale są zarazem drogą do wywyższenia i uwielbienia Boga. Historia jest miejscem, w którym – za pośrednictwem Kościoła – zostaje wprowadzone królestwo Chrystusa, gwarantujące człowiekowi pokój i sprawiedliwość, a tym samym przezwyciężające różne formy zła wynikające z rozpadu społeczeństwa chrześcijańskiego. Tak określony program wyzwolił w katolikach wolę zaangażowania społecznego, które wyraziło się w wielu dziedzinach życia. Ta siła wynikała przede wszystkim z tego, że formułowane w duchu chrześcijańskim zasady okazywały się zasadami uniwersalnymi. Sami zaś chrześcijanie w formułowanym programie królowania społecznego Chrystusa odkryli, że mogą stać się protagonistami życia społecznego, dokonując jego chrystianizacji, a tym samym wyrażać swoje przekonania religijne. Na gruncie idei o. Ramière’a narodziło się to, co nazywamy katolicyzmem społecznym, a chrześcijanie doszli do odkrycia, że udział w życiu społecznym jest drogą prowadzącą do świętości.

Warto pamiętać, że w znacznym stopniu z idei o. Ramière’a narodziła się w krótkim czasie katolicka nauka społeczna, która dzisiaj stanowi jeden z zasadniczych manifestów społecznych Kościoła w relacji do świata, określając jej zasady. Dalszym rozwinięciem tej idei jest sformułowana przez Papieży Pawła VI i św. Jana Pawła II idea „cywilizacji miłości i prawdy”. Idea społecznego królowania Chrystusa, wprawdzie w zmienionej formie, jest nadal aktualna i powinna wnosić wkład w życie kościelne i społeczne, dodając wierzącym odwagi do dokonywania przemiany świata, wychodząc od Serca Jezusa, które chce i powinno królować nad wszystkimi wymiarami życia ludzkiego.

Ks. prof. Janusz Królikowski, Tarnów